تفکر شکل‌گیری اقتصاد سبز

مهدی جاوید پور‎::
تفکر شکل‌گیری اقتصادسبز براساس واقعیت‌های موجود جهانی بود. یکی از واقعیت‌ها، امکان کاهش منابع سوختی طبیعی سنگواره مثل نفت و گاز درآینده نزدیک دنیا را برآن داشت که بفکر جایگزین مناسبی برای این سوخت باشد و بهترین جایگزین دراستفاده ازمنابع طبیعی البته باحفظ محیط‌ زیست بود که به انرژی سبز معروف شد.

واقعیت دیگر اینکه اواخر دهه 1980 نگرانی‌های بین‌المللی از افزایش گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسیدکربن، متان و اکسیدهای نیترات «سی‌اف‌سی» که به شدت در حال گسترش بود، شکل گرفت زیرا این گازها بر تعادل کلی انرژی زمین تاثیر‌گذار بوده و به گرم‌شدن کره‌زمین و تغییرات آب‌وهوا دامن می‌زنند. در سال 1988 و به منظور ارزیابی و بررسی خطرات تغییرات آب‌وهوا، هیاتی بین‌المللی مرکب از دانشمندان به نام هیات بین‌المللی بررسی تغییرات آب‌وهوا با همکاری یونپ و سازمان جهانی هواشناسی تشکیل شد. کشورهای شرکت‌کننده در دومین کنفرانس جهانی آب‌وهوا که در نوامبر 1990 در شهر ژنو برگزار شد، با استناد به گزارش‌های انتشاریافته هیات فوق در آن سال، به این نتیجه رسیدند که ایجاد کنوانسیونی بین‌المللی برای مقابله با معضل تغییرات آب‌وهوا بسیار حیاتی است.
سه ماه پس از آن مذاکرات شروع شد و کشورهای مذاکره‌کننده مصمم شدند کنوانسیون مقدماتی تغییرات آب‌وهوا را تشکیل دهند و آن را در کنفرانس ریو به تصویب برسانند. کنفرانس ریو از جمله بزرگ‌ترین نشست‌های عالی بین‌المللی است که تاکنون برگزار شده است. حدود 150 کشور و در یک مرحله از این کنفرانس حدود 135 رییس کشور حضور داشتند. بیانیه ریو، دستورالعمل 21 و بیانیه اصول جنگلداری به تصویب رسید و کنوانسیون‌های تغییرات آب‌وهوا و تنوع گونه‌های گیاهی - جانوری به ترتیب توسط  154 و 150 کشور به امضا رسید. کنوانسیون بیابانزایی برای تصویب در کنفرانس ریو به موقع به دبیرخانه کنفرانس نرسید و بعدها در ژوئن 1994 به امضا رسید. با این وجود این کنوانسیون نیز از جمله دستاوردهای اجلاس عالی زمین تلقی می‌شود.
این بیانیه مشتمل بر 27 اصل کلی برای تعیین وظایف دولت‌ها در قبال توسعه و محیط‌زیست است. این اصول به مسایلی چون وظایف کشورها و همکاری‌های بین‌المللی برای محافظت از محیط‌زیست، نقش و حقوق شهروندان، زنان و ساکنان بومی در این رابطه می‌پردازد. در ادامه پیمان ریو، پیمان کیوتو است. پیمان کیوتو، پیمانی بین‌المللی به‌منظور کاهش صدور گازهای گلخانه‌ای، که عامل اصلی گرم‌شدن زمین در دهه‌های اخیر محسوب می‌شوند، است. این پیمان که پیمان‌نامه ریو را تکمیل و ترمیم می‌کند در چارچوب سازمان‌ملل متحد شکل گرفت. در سال ۱۹۹۷ طی پیمانی معروف به کیوتو کشورهای صنعتی متعهد شدند ظرف 10سال آینده میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را پنج‌درصد کاهش دهند و به کشورهای در حال توسعه کمک‌های مالی برای افزایش ضریب نفوذ استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی، اعطا کنند.
البته CFC که از گازهای صنعتی است نیز از جمله گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود. این گاز در گذشته به‌طور وسیع در کندانسورهای یخچال و به‌منظور خنک کردن درون یخچال به‌کار می‌رفت، اما امروزه به دلیل ایجاد اثر گلخانه‌ای، استفاده از آن در بسیاری از کشورها ممنوع شده‌است. در ادامه همین معاهدات، ریو+20 شکل کوتاه شده کنفرانس سازمان‌ملل متحد درباره توسعه پایدار است که از تاریخ 20 تا 22ژوئن سال 1992 در ریودوژانیرو برزیل با حضور بیش از 130نفر از سران کشورها، دولت‌ها و هزاران‌نفر از رهبران بخش تجاری و جامعه مدنی برگزار شد. 20سال پیش، اجلاس مهم ریو 1992 با عنوان «اجلاس زمین» درباره محیط‌زیست و توسعه سند 300صفحه‌ای مهمی با عنوان «دستور کار 21» در راستای دستیابی به توسعه پایدار در قرن 21 را به تصویب رساند. از آن هنگام کمیسیون توسعه پایدار به منظور پایش و گزارش‌دهی درباره توافقات«اجلاس زمین» ایجاد شد.
پنج سال پس از آن به لحاظ اهمیت موضوع، اجلاس ویژه مجمع عمومی با عنوان«اجلاس زمین + 5» از تاریخ 23 تا 27 ژوئن 1997 در نیویورک به مرور و ارزیابی نحوه اجرای دستور کار21 پرداخت.«اجلاس جهانی توسعه پایدار» نیز با همین هدف از 26 آگوست تا 4سپتامبر 2002 در ژوهانسبورگ برگزار شد و از سویی ریو + 20 دهمین سالگرد اجلاس ژوهانسبورگ نیز است. تشکیل کمیسیون توسعه پایدار ملل‌متحد و تقویت تشکیلات جهانی محیط‌زیست از دیگر دستاوردهای اجلاس سران زمین بود که طی 20سال گذشته فعال بوده‌اند. در این مدت کمیسیون توسعه پایدار ملل‌متحد، ابعاد توسعه‌ای و زیست‌محیطی موضوعات مهمی چون انرژی، بیابانزایی، توسعه روستایی، کشاورزی، آب، اسکان بشری، بهداشت، پسماندهای شیمیایی، آلودگی هوا، تغییر آب‌وهوا و... را مورد بررسی قرار داده و در مواردی به توافقاتی رسیده است.
مجمع عمومی سازمان‌ملل در سال 2010 با به رسمیت‌شناختن اهمیت و ضرورت چالش‌های مربوط به انرژی، سال 2012 را سال بین‌المللی انرژی پایدار برای همه اعلام کرد. مجمع در جریان انجام این اقدام به «تلاش‌های نظام ملل‌متحد برای فعالیت در جهت تضمین دسترسی به انرژی برای همه و محافظت از محیط‌زیست از طریق استفاده قابل دوام از منابع انرژی سنتی، فناوری‌های پاک‌تر و منابع جدیدتر انرژی» اشاره کرد. علاوه براین، مجمع‌عمومی در تصمیم برای سازمان‌دادن به کنفرانس ملل‌متحد در زمینه توسعه پایدار در سال2012، تصمیم گرفت یکی از موضوع‌های اصلی کنفرانس،«اقتصاد سبز در چارچوب توسعه پایدار و ریشه‌کنی فقر» باشد که برای آن انرژی پایدار باید عنصری اساسی در نظر گرفته شود. همان‌طور که سیر تاریخی معاهدات مهم بین‌المللی نشان می‌دهد در جای‌جای آن به مفاهیم اقتصاد سبز اشاره شده و درخصوص پایبندی به آن توافقات جهانی صورت گرفته که این چندنمونه اشاره‌شده بر اهمیت جهانی اقتصاد سبز در فرآیند توسعه کشورها و پایبندی به آن اشاره دارد.