«گیوه‌دوزی» با قدمتی دیرینه، اکنون به همت فعالان این حوزه ابعاد جهانی یافته و در انتظار حمایت مسئولان است، هنری که حالا خودش را هم به اروپا رسانده تا نمادی از هنرمندی مردمان این دیار باشد.
گیوه نوعی کفش یا پاپوش سنتی است که تولید و استفاده از آن در استان فارس رواج داشته و با وجود منسوخ شدن در برخی مناطق هنوز هم عده‌ای مشتری پروپاقرص آن و تعدادی هم به تولید آن مشغول هستند.
گیوه پای‌پوشی است سبک، بادوام و مناسب برای راه‌پیمایی‌های طولانی در مسیرهای ناهموار و با توجه به این خصوصیات، اغلب افراد پیدایش آن را به روزگارانی بسیار دورتر از پیدایش سایر انواع پای‌پوش‌ها نسبت داده‌اند و همین امر باعث شده تا تاریخچه پیدایش گیوه با افسانه‌ها پیوند بخورد.
گیوه هم‌اکنون با نام‌های مختلفی در بسیاری از مناطق کشور ازجمله استان کرمانشاه، کردستان، لرستان، قسمت‌های وسیعی از استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری، شهرهای آباده، کازرون، بهبهان، همچنین روستای کمیجان یا سنیجان استان مرکزی و ... تولید می‌شود.
صادرات گیوه از ایران به‌گونه‌ای است که برخی آمارها از صادرات چندین میلیون دلاری و مشتریان پر و پا قرص آن ور آبی حکایت دارد. حتی در برخی استان ها مانند کردستان و کرمانشاه گیوه در صدر صادرات صنایع دستی قرار دارد.
اما در این گزارش به استان فارس می‌رویم، جایی که مهد منبت و خاتم و گیوه محسوب می‌شود، جایی که گیوه‌هایی متناسب با سلیقه روز در آن تولید می‌شود.
ازجمله هنرمندانی که در این حوزه دست به ابتکار زده و با به کار گرفتن نیروهای خلاق، کارگاهی در زمینه گیوه‌دوزی راه انداخته، صبا حسینی است که هنر و بازار را به هم پیوند زده است.
وی به خبرنگار مهر گفت: در ابتدا، کار این گروه تهیه و تولید کیف و کفش چرم بود که پس از مدتی با نوآوری یکی از طراحان، اقدام به طراحی گیوه‌هایی کردیم.
پاپوشی سنتی با قدمت ۳ هزار سال
این هنرمند استان فارس پیرامون گیوه‌هایی که طراحی و تولید می‌شود می‌گوید: گیوه‌هایی که تولید می‌کنیم با قدمت ۳ هزار سال در ایران هنوز پابرجاست، اما فقط به خاطر اینکه یک نوع و یک بُعد دارد متأسفانه منسوخ شده است.
وی با بیان اینکه از رویه‌های اصلی گیوه سنتی که نخ ارگانیک است استفاده می‌شود، ادامه می‌دهد: با استفاده از چرم ارگانیک مجموعه کفش‌های مدرن که امروزه در بازار هست را با موادی ازجمله چرم و گیوه تولید می‌کنیم که خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفت.
آنچه گیوه فارس را متفاوت می سازد، نوع گرهی است که آنرا می سازد در حالیکه دیگر گیوه ها بافت هستند، از این رو چنانچه یک بخش از بافت از بین برود، آن قسمت خراب می شود، اما گره گیوه فارس در صورت قیچی شدن هم هیچ آسیبی نمی بیند
این تولیدکننده هنرمند، پاپوش‌های سنتی را مناسب‌ترین کفش برای راحتی پا عنوان کرده و می‌گوید: در سراسر ایران گیوه‌های مختلفی داریم برای نمونه در شهرکرد، کردستان و دیگر نقاط کشور این هنر سنتی وجود دارد، اما آنچه گیوه فارس را متفاوت می‌سازد، نوع گرهی است که آن را می‌سازد درحالی‌که دیگر گیوه‌ها بافت هستند، ازاین‌رو چنانچه یک بخش از بافت از بین برود، آن قسمت خراب می‌شود، اما گره گیوه فارس در صورت قیچی شدن هم هیچ آسیبی نمی‌بیند و ساختار اصلی گیوه که به‌اصطلاح در فارس «رووال» نامیده می‌شود و شیرازه اصلی است از بین نمی‌رود.
حسینی ویژگی گیوه فارس که آن را از دیگر پاپوش‌های سنتی ایرانی متفاوت می‌سازد را ارگانیک بودن آن برشمرده و می‌افزاید: کاربرد نخ طبیعی در دوخت گیوه فارس آن را متمایز از دیگر نمونه‌ها می‌سازد، زیرا نخ نسبت به بقیه الیاف‌ها بهتر و بادوام‌تر است.
راحتی و خنکی پا در گیوه فارس/عدم وابستگی به ارز و مواد اولیه خارجی
او درعین‌حال راحتی و خنکی پا در گیوه فارس را از دیگر تفاوت‌های آن برشمرده و می‌گوید: وقتی‌که از گیوه سنتی فارس استفاده می‌شود، هیچ فشاری متوجه پا نیست و به‌آسانی هم تمیز می‌شود، دیگر تمایز گیوه فارس نسبت به دیگر نقاط ایران استفاده از گِل گیوه است؛ برای تمیز کردن گیوه در دیگر نقاط ایران آن را می‌شویند یا از مایعات دیگری استفاده می‌کنند درحالی‌که در استان فارس از گِل استفاده می‌شود.
این بانوی هنرمند بیشترین مشتری گیوه سنتی فارس را اقشار مرفه جامعه عنوان می‌کند و می‌گوید: حتی برای مراسم عروسی و شادی استفاده از گیوه رایج شده است.
حسینی با اعلام اینکه گیوه یک تولید داخلی است و هیچ‌گونه وابستگی به ارز و مواد اولیه ساخت خارج ندارد، عنوان می‌کند: نخ گیوه در روستاها توسط بانوان ریسیده می‌شود و بانوانی که در روستاها این «رووال» را آماده می‌کنند در مسیر کارآفرینی قرار می‌گیرند.
این در حالی است که به گفته مدیر مجموعه گیوه‌های سنتی تعداد کسانی که در هنر سنتی گیوه‌دوزی فارس باقی‌مانده‌اند اندک هستند و شاید در هر یک از شهرهای فارس، یک نفر به این کار مشغول باشد.
با گیوه فارس تا ونیز
او از صادرات تولیدات سنتی فارس در زمینه گیوه هم خبر می‌دهد و می‌افزاید: بخشی از گیوه‌های فارس به ونیز ایتالیا ارسال‌شده و پیگیر این هستیم که برای آسیا و آمریکا و بقیه بازارهای اروپا این کار را ادامه دهیم.
وی درعین‌حال استقبال مشتری‌های خارجی را خوب برشمرده و می‌گوید: ویژگی مثبت بازارهای اروپایی این است که دست‌ساخته‌های ارگانیک را بسیار می‌پسندند و مورد استقبال قرار می‌دهند.
حسینی در مورد شکل و فرم خاص گیوه عنوان کرد: نخی بودن این کفش سنتی آن را مناسب برای حفظ پا کرده و وقتی پوشیده می‌شود حالت پا را به خود می‌گیرد و هیچ فشاری به پا وارد نمی‌کند، حتی ما گیوه‌های پاشنه‌دار تولید کردیم که موردپسند بانوان است.
این کارآفرین به مشکلات تولید هم اشاره می‌کند و می‌گوید: ازآنجاکه تولید گیوه کار بسیار بزرگی است، کار را با شعار «هر ایرانی یک گیوه» آغاز کردیم، به‌رغم اینکه تمامی موارد علمی را رعایت می‌کنیم، اما کفش‌های بی‌کیفیتی که به کشور وارد می‌شود، کمی کار را سخت می‌سازد.
حسینی بااین‌وجود از داشتن مشکل عدم‌حمایت گلایه نمی‌کند و می‌گوید: خوشبختانه ما مشکلی از بابت حمایت نداشتیم زیرا کاری نوین به شمار می‌رود که هنری منسوخ را احیا کرده است؛ پشتیبانی داشتیم اما از نظر مالی در مضیقه به سر می‌بریم .
وی از نیاز به پشتیبانی از تولید توسط دولت نام می‌برد و می‌افزاید: تولید یک جفت گیوه مبتنی بر دانش، حدود ۳۰ ساعت جهت آماده‌سازی زمان می‌برد که زیره هایی را بافتیم تا زمان را کاهش دهد، درنهایت تا ۲۰ ساعت ممکن است زمان تولید را کاهش دهد.
یک جفت گیوه سنتی میانگین ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان هزینه دارد
به گفته حسینی تولید یک جفت گیوه سنتی به‌طور میانگین ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان هزینه دارد که در بازارهای داخلی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان بسته به مواد به‌کاررفته عرضه می‌شود، البته با قیمت بالاتر هم داریم اگر زیره آن چرم باشد که کاملاً ارگانیک است.
او دوام گیوه را بسیار زیاد دانسته و می‌گوید: گیوه به‌هیچ‌عنوان دچار کوچک یا گشاد شدن نمی‌شود و به خاطر نخ بودن خاصیت ارتجاعی دارد اما قابل شستشو است و می‌توان برای پاکیزه کردن از گِل گیوه استفاده کرد که منحصر به استان فارس است.
این هنرمند گیوه‌دوز از عدم ورود کشورهای دیگر در تولید این پاپوش سنتی ابراز خرسندی می‌کند و می‌گوید: خوشبختانه با وجودی که در دیگر تولیدات سنتی و صنایع‌دستی شاهد ورود برخی کالاهای بی‌کیفیت غیر ایرانی هستیم، در این زمینه هنوز موردی دیده نشده است.
وی تأکید می‌کند: گیوه‌دوزی از شکل گذشته که به‌طور استاد، شاگردی بود، خارج‌شده و بر مبنای دانش آموزش داده و تولید می‌شود.
گیوه ثبت ملی نشده/اولویت با گبه، خاتم و منبت است
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: گیوه ثبت ملی نشده زیرا به این سادگی نیست.
خاتم، منبت و گبه، پیش از گیوه در اولویت ثبت ملی بودند
مصیب امیری با بیان اینکه سه موضوع اصلی برای ثبت ملی در استان فارس اولویت داشته، عنوان می‌کند: خاتم، منبت و گبه در جریان ثبت ملی قرار گرفتند که تازه موفق شدیم «منبت» آباده را پس از مدت‌ها معرفی و ثبت ملی کنیم.
او بااین‌وجود ثبت ملی خاتم و گبه فارس را اولویت میراث فرهنگی استان می‌داند و می‌گوید: این‌ها در اهمیت قرار دارد و زمان نیاز دارد تا به ثبت ملی برسند.
امیری بیم و نگرانی تصاحب هنر گیوه‌بافی یا گیوه‌دوزی را توسط دیگر کشورها رد کرده و تصریح می‌کند: بعضی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی خاص کشور ما است، برای نمونه خاستگاه گبه، منبت و خاتم‌سازی استان فارس است و ما باید به سراغ موارد اصلی در صنایع‌دستی که همه اقرار می‌کنند متعلق به اینجاست، برویم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بااین‌وجود معتقد است که این به آن معنا نیست که به دنبال ثبت ملی گیوه نباشیم، تأکید کرد: این امکان وجود دارد، اما مهم‌ترین‌ها اولویت دارند.
منبع : خبرگزاری مهر
* انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی در «ماهنامه کارآفرین ناب» لزوماً به معنای تایید یا رد محتوای آن نیست و صرفاً به قصد اطلاع کاربران بازنشر می‌شود.
