خبر هایی از فضای شتابدهی به زبان سه مدیر شتاب دهنده ی برتر
شتاب‌دهنده‌های کسب‌وکار یکی از اولین اجزای زیست‌بوم استارتآپها در ایران بودند و علاوه بر فعالیت‌های رایج در زمینه توسعه کسبوکارهای نوپا توانستند در فرهنگ‌سازی و ایجاد گرایش به کارآفرینی نیز موثر باشند. اکنون شتاب‌دهنده‌ها با سرعت بیشتری در حال رشد هستند و طبق آمارهای موجود نزدیک به ۴۰ مرکز شتابدهی در ایران فعالیت می‌کنند. این موضوع اگرچه لزوماً به معنی توسعه زیست‌بوم یا شاخصی برای ارزیابی آن نیست، اما نشان می‌دهد فرصت‌های بیشتری در حال شکل‌گیری است. بااین‌حال برخی از فعالان حوزه کسبوکارهای نوپا معتقدند این تنها یک روی ماجرا است و تسهیلاتی که دولت برای بهبود و تسریع در رشد کسبوکارهای نوپا ارایه داده است موجب شده عده‌ای به سودای بهره‌مندی از این حمایت‌ها وارد بحث شتابدهی شوند بدون این که خروجی مطلوبی در پی این حمایت ایجاد شود. در این گزارش نگاه سه تن از مدیران شتاب‌دهنده‌های مطرح کشور را مرور می‌کنیم.
حمایت فقط پول نیست
شتاب‌دهنده آواتک در طول مدت کوتاهی که در حال فعالیت است بیش از ۴۰ استارت‌آپ را به مرحله رشد و معرفی به سرمایه‌گذار رسانده است. محسن ملایری، مدیر این شتاب‌دهنده معتقد است زیست‌بوم فعلی ایران ظرفیت‌های قابل قبولی برای توسعه فعالیت شتاب‌دهنده دارد اما ریسک‌های فراوان در این حوزه مخاطرات زیادی برای بخش خصوصی ایجاد می‌کند. او می‌گوید: منظور از حمایت این نیست که دولت پول بدهد، قوانین نیز می‌توانند حمایتی باشند. در کشور ما این عوامل محیطی هستند که ریسک را برای شتاب‌دهنده‌ها بالا می‌برند. به‌عنوان مثال در برخی کشورها، مالیات را به شتاب‌دهنده بازمی‌گردانند این نمونه‌ای از سیاست‌های حمایتی است. ملایری موضوع مجوزها را در فعالیت شتاب‌دهنده‌ها موثر می‌داند و با اشاره به چالش‌های کنونی می‌گوید: مجوز تعریف‌شده‌ای که سایر ارگان‌ها با آن آشنا باشند در حال حاضر وجود ندارد. یک استارت‌آپ دارای هویت حقوقی مانند یک شرکت نیست و این مجوز برای نهادهای مختلف مانند بیمه لازم است. پس از پایان دوره شتابدهی نیز باید ثبت شرکت انجام شود که زمان‌بر است و به اسناد زیادی نیاز دارد. تسریع روند فرآیندهای اداری می‌تواند به این فضا کمک کند. در سال‌های اخیر فضا برای کسبوکارهای نوپا بهبود پیدا کرده، توجه رسانه‌ها به این حوزه جلب شده و اقدامات متعددی مانند راه‌اندازی مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسبوکارهای نوپا انجام شده است. اگر مشکلات کنونی کاهش پیدا کند، شتاب‌دهنده‌ها می‌توانند در شکل‌گیری زیست‌بوم نقش موثرتری داشته باشند.
شتاب‌دهنده آواتک اکنون روی حوزه فناوری‌اطلاعات و به‌طور مشخص در زمینه وب و موبایل متمرکز شده است ضمن اینکه برای فعالیت در حوزه‌های دیگر شتاب‌دهنده‌های آواگیم برای بخش بازی و شتاب‌دهنده شزان در حوزه نانو، زیست و فناوری‌های همگرا نیز از سوی این مجموعه راه‌اندازی شده‌اند. مدیر شتاب‌دهنده آواتک با اشاره به حمایت‌های انجام شده از سوی دولت می‌گوید: ما با دولت تعامل دوسویه داشته‌ایم. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای تامین فضا همکاری خوبی داشت و برای یک مدت محدود فضایی در دانشگاه را در اختیار ما قرار داد ما نیز توانستیم این هزینه را روی کسبوکارهای نوپا سرمایه‌گذاری کنیم. این حرکت نمونه‌ای از حمایت صحیح است که برای دیگران هم ایجاد انگیزه کرد. دانشگاه بازیگر مهمی در این زیست‌بوم است و علیرغم محدودیت‌هایی که دارد مزایای قابل توجهی به همراه داشته است.
ملایری در ادامه با اشاره به نقش دولت در توسعه زیست‌بوم کسبوکارهای نوپا می‌گوید: اگر حمایت بر اساس یک مدل پایدار نباشد تعدادی از شتاب‌دهنده‌ها از فعالیت متوقف خواهند شد این اتفاق باید به صورت ارگانیک رخ دهد. حتی الان این حمایت‌ها باعث ایجاد انگیزه شده و عده‌ای با این نگاه وارد حوزه شتابدهی می‌شوند. اگر دولت به توسعه زیرساخت‌ها ادامه دهد، موانع را حذف کند و تمرکز روی شکل‌گیری و تعداد نباشد نتیجه بهتری به‌دست خواهد آمد.
ملایری در پایان با اشاره به چالش شتاب‌دهنده‌ها در تعامل با کسبوکارهای نوپا می‌گوید: ریسک‌پذیری در سنین پایین بهتر است ولی بی‌تجربگی به همراه دارد. توجه به کارآموزی باید در کشور جدی گرفته شود و تجربه حضور در کسب‌وکار باعث افزایش سرعت شکل‌گیری استارتآپها می‌شود. ضمن اینکه مهارت‌های نرم نیز اهمیت زیادی در موفقیت تیم‌ها دارند اما مهارت‌هایی مانند فن بیان، ارتباطات، کار تیمی و موارد دیگر کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
داستان موفقیت بسازیم
شتاب‌دهنده تریگ‌آپ یکی از زیرمجموعه‌های شرکت فناپ است که به دنبال ایجاد مرکز نوآوری فناپ شکل گرفت و در مدت کوتاهی که از فعالیت آن می‌گذرد استارتآپهای موفقی را وارد حوزه کسب‌وکارها کرده‌اند. مصطفی نقی‌پورفر مدیر ارشد مرکز نوآوری فناپ در رابطه با رشد شتاب‌دهنده‌ها می‌گوید: حداقل در این مقطع به این تعداد نیاز نیست و در این سطح ایده‌های نوآورانه وجود ندارد. برخی از شتاب‌دهنده‌ها بدون مطالعه کافی و بر اساس مشوق‌های دولتی وارد این حوزه شده‌اند اما باید دید چه خروجی داشته‌اند. بحث شتاب‌دهنده‌ها یک تجارت جدی است و تغییر تابلو از مرکز رشد یا سایر فعالیت‌ها به شتاب‌دهنده درست نیست. متاسفانه نگرش بخش دولتی باعث شده است در کوتاه‌مدت تعداد زیادی شتاب‌دهنده راه‌اندازی شوند ولی زمانی که بازار و اقتصاد برای کسب‌وکار مهیا نیست، آمادگی برای استارتآپها نیز وجود ندارد. دولت می‌تواند فضای کسب‌وکار را باز کند، به ایجاد بازار کمک کند و به‌جای اینکه بازار را در اختیار شرکت‌های خارجی قرار دهد مشوق فضای داخلی باشد. اگر چنین هدفی برآورده شود می‌توانیم بگوییم همین تعداد شتاب‌دهنده کنونی هم کم است.
نقی‌پورفر در ادامه با مثالی از تجربه برگزاری رویدادها در ایران می‌گوید: این زیست‌بوم سالیان متمادی در ایران وجود داشت اگر چه با این عنوان‌های جدید شناخته نمی‌شد اما همین فعالیت‌ها در سال‌های قبل در کشور ما رایج بود. تا قبل از ورود دولت به حوزه رویدادها این اتفاق به‌طور طبیعی اجرا می‌شد اما پس‌ازآنکه بخشی از دولت تمایل به حمایت پیدا کرد، رویداد برای رویداد برگزار می‌شد. خروجی آن‌ها هم مناسب نبود زیرا کیفیت فدای کمیت شد، رویدادها تبدیل به نمایش شدند.
مدیر مرکز نوآوری فناپ با اشاره به شکل‌گیری اکوسیستم‌های خارجی می‌گوید: در سیلیکون ولی ابتدا شرکت‌های بزرگی مانند HP شکل گرفت. سپس سرمایه‌گذاران آمدند و افراد به این حوزه جذب شدند. شرکت بزرگی مانند واریان در شتاب‌دهنده رشد نکرد یا در رویداد شرکت نکرده بود. وقتی فضا آماده باشد کارآفرین می‌تواند رشد کند. ما در کشور از نظر قوانین مالیات، بیمه، کار، بازار، دولت و اقتصاد هنوز این آمادگی را نداریم. شتاب‌دهنده‌ها و استارتآپها در لایه‌های پایین هستند و بالای آن‌ها شرکت‌های بزرگ قرار دارند. شرکت‌های بزرگ الگوی کسبوکارهای نوپا می‌شوند. او در ادامه به چالش‌های پیش روی زیست‌بوم کسبوکارهای نوپا اشاره می‌کند و می‌گوید: تصمیم‌های نادرست باعث ورشکستگی کسب‌وکار می‌شوند. اگر این چالش‌ها حل شود در آن صورت شتاب‌دهنده کم داریم. اول باید کمک کنیم تا داستان موفقیت بسازیم. یعنی شرکت‌های بزرگ باید موفق باشند، آن‌ها خود تبدیل به فرشتگان سرمایه‌گذار می‌شوند و نمونه‌های موفق بعدی شکل می‌گیرند. مشوق‌های دولت باید در راستای ایجاد کسبوکارهای بزرگ و تشویق به صادرات باشد. در شرایط فعلی، نبود بازار یکی از بزرگ‌ترین مشکلات استارتآپها است اگر به آن کمک کنیم مشکل استارتآپها نیز کمتر می‌شود.
مدیر مرکز نوآوری فناپ، با اشاره به لزوم به‌روزرسانی قوانین می‌گوید: قوانین برای هزینه در حوزه نوآوری باید اصلاح شود، قوانین حوزه سرمایه‌گذاری مشکل دارند. یک ممیز مالیاتی به راحتی می‌تواند هزینه‌هایی که برای استارتآپها انجام شده است را رد کند. میزان نقدینگی در کشور بالا است ولی در بنگاه‌ها نیست دولت می‌تواند به جریان نقدینگی کمک کند. اعتقاد دارم یک فرصت طلایی برای کشور وجود دارد و همه باید کمک کنیم تا نمونه‌های موفق شکل بگیرند.
شتاب‌دهنده باید مستقل باشد
شتاب‌دهنده تک با همت جمعی از اهالی صنف فناوری‌اطلاعات راه‌اندازی شد و توانست با استفاده از مربیانی که خود از صاحبان کسب‌وکار هستند، خدماتی را به استارتآپها ارایه دهد. سهیل عباسی مدیر این شتاب‌دهنده معتقد است زیست‌بوم کنونی کسبوکارهای نوپا جهت فعالیت شتاب‌دهنده آمادگی دارد و آن‌ها را یکی از محورهای توسعه زیست‌بوم استارت‌آپی ایران می‌داند که باعث گسترش فعالیت کسبوکارهای نوپا شده‌اند. او می‌گوید: شتاب‌دهنده‌ها در ایران قبل از سایر بخش‌ها در این حوزه توسعه پیدا کردند و در واقع بعد از ورود شتاب‌دهنده‌ها بود که این زیست‌بوم شکل گرفت. ممکن است در این میان سیستمی با هدف اشتباه وارد شود و تجارت قبلی خود را به نام شتاب‌دهنده ادامه دهد که در حال حاضر تعداد آن‌ها هم کم نیست اما بازار آزاد این موارد را به حاشیه می‌راند. افرادی که اکنون به صورت اصولی فعالیت می‌کنند تعدادشان انگشت‌شمار است و باید بسیار بیشتر از این باشد. ساختار شتاب‌دهنده‌ها دارای جزییاتی است که با کمی تغییر، معانی دیگری پیدا می‌کنند، به‌عنوان مثال تبدیل به مرکز رشد می‌شوند به همین دلیل شتاب‌دهنده با ساختار حقیقی در ایران کم داریم. ضمن اینکه قدم بعدی راه‌اندازی شتاب‌دهنده‌های تخصصی است که می‌توانند نقش موثری در فعال‌سازی ظرفیت‌های بومی برای مناطق مختلف کشور داشته باشند. وقتی در خراسان می‌توانیم یک محصول کشاورزی با گستره مخاطب جهانی تولید کنیم پس شتاب‌دهنده‌هایی برای توسعه این کسب‌وکارها نیاز داریم.
مدیر شتاب‌دهنده تک چالش‌های متعددی را در حوزه فعالیت شتاب‌دهنده‌ها مطرح می‌کند و با اشاره به قوانین قدیمی در حوزه کسب‌وکار می‌گوید: ما به‌عنوان یک واحد کوچک در بخش خصوصی تحت تاثیر قوانینی قرار داریم که باید با توجه به بحث‌های جدید در حوزه فناوری روزآوری شوند. شاید این قوانین به‌طور مستقیم محدودکننده نباشند اما باعث شده‌اند سرمایه‌گذاری روی کسبوکارهای نوپا گاهی بازدهی لازم را نداشته باشد یا نتوانیم به‌طور موثری به استارتآپها کمک کنیم و از اهداف خود عقب بمانیم. آن‌ها نیز مجبور هستند قوانین را به یکدیگر وصله کنند تا بتوان تعریف حقوقی مورد نظر را از آن استخراج کرد.
عباسی در ادامه با اشاره به مزیت‌های تک در تعامل با صنف فناوری اطلاعات می‌گوید: افتخار ما این است که بر اساس نیازی که در صنف وجود داشت تک را راه‌اندازی کردیم. این‌گونه نبود که تابع جریان باشیم و مدل را بر اساس نیاز بازار تعریف کرده‌ایم. شرکت‌های بزرگی در این صنف وجود دارند که به دلیل حجم فعالیت‌های بالا، نوآوری در آن‌ها دشوار شده است و اکنون می‌توانیم این نوآوری را برای آن‌ها ایجاد کنیم. ضمن این که راه‌اندازی تک برای افرادی که دارای کسبوکارهای بزرگی در این صنف هستند یک مسئولیت اجتماعی است. مدیر شتاب‌دهنده تک سه ویژگی را برای پذیرش در این شتاب‌دهنده مطرح می‌کند و می‌گوید: سرمایه‌گذاران تک در صنف فناوری‌اطلاعات هستند و استارت‌آپ‌هایی پذیرش می‌کنیم که با فناوری‌اطلاعات یک تحولی ایجاد کرده باشند. ما مدل‌های مختلفی را بررسی کرده‌ایم و در نهایت سه ویژگی را برای پذیرش در نظر گرفته‌ایم. اول این که ما تیم را تایید می‌کنیم و پذیرش به صورت فردی نداریم. دوم این که یک نمونه اولیه از محصول در مقیاس حداقلی ایجاد شده باشد. سوم این که تیم اشتیاق و دغدغه کسب‌وکار داشته باشد، این اشتیاق با کار نیمه‌وقت و بعد از اداره به نتیجه نمی‌رسد.
عباسی در پایان با اشاره به تعدد شتاب‌دهنده‌ها می‌گوید: شتاب‌دهنده‌های متعددی که وابسته به دولت هستند یا از بودجه عمومی چه به‌طور مستقیم یا از طریق دانشگاه‌ها و مراجع دیگر استفاده می‌کنند، باید تحت نظارت باشند. ما معتقدیم یک شتاب‌دهنده باید مستقل باشد زیرا این پیام را به استارتآپهای خود نیز منتقل می‌کنند.
ictstartups.ir
