حسین صمصامی:
«بانک» که اسلامی نمی‌شود
«بانک اسلامی» یک مدل «من‌درآوردی» است
حسین صمصامی، نظریه‌پرداز بانکداری اسلامی با اشاره به ماهیت و شاخصهای بانکهای فعلی و مغایرتهای مبنایی آنها با اسلام، از جمله «ربوی بودن در مبنا» و «عادلانه نبودن» گفت: «بانک» که اسلامی نمی‌شود؛ «بانک اسلامی» یک مدل «من‌درآوردی» است.به گزارش تسنیم، حسین صمصامی، اقتصاددان و نظریه‌پرداز بانکداری اسلامی و استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: قانون بانکداری بدون ربا از طرح شهید صدر فراتر رفتیم؛ یعنی در تجهیز منابع همان مواردی آمده که ایشان مطرح کردند؛ با این تفاوت که ایشان «قرض بدون ربا» تعریف کرده و ما قرض بدون ربا را «قرض‌الحسنه» گذاشتیم؛ ایشان قرض‌الحسنه را مطرح نکرده بود و سپرده ثابت را به‌صورت سپرده سرمایه‌گذاری گذاشتیم.از آن طرف هم در تخصیص منابع عقود اسلامی را گذاشتیم؛ یعنی هم عقود مبادله‌ای و هم عقود مشارکتی. منتها طرح شهید صدر فقط شامل عقود مشارکتی است؛ اما ما عقود مبادله‌ای را هم کنارش گذاشتیم؛ چون استدلال کردیم که بانک باید تمام فعالیتها را پوشش داده و در زمینه‌های مختلف تسهیلات ارائه دهد. این شد کلیت قانون بانکداری بدون ربا.وی افزود:
وقتی به بانکی که ساختارش تجاری تعریف شده و فعالیتهای پولی را بلد است، می‌سپاری که فعالیتهای واقعی انجام دهد، نمی‌تواند. این اشکال در کار شهید صدر بود. بانکهای تجاری را گرفت و به آن فعالیتهای واقعی را بار کرد. حالا این را بعد تحلیل می‌کنم که به کجا می‌رسد. ما هم مبنا را همین گرفتیم.در قانون در زمینه تخصیص منابع داریم که بانک، غیر از فعالیتهای قرض‌الحسنه نباید وارد بازار پول شود؛ باید وارد بازارهای واقعی شود؛ یعنی دارایی بخرد و این دارایی را در اختیار مشتری قرار دهد؛ یعنی بیعی صورت بگیرد؛ یا فروش اقساطی کند، یا مشارکت کند و از این طریق مجاز است درآمد کسب کند. قراردادهایی که بانکها با مشتری منعقد می‌کنند، به دو بخش تقسیم می‌شود؛ قراردادهای «تجهیز منابع» و قراردادهای «تخصیص منابع».اول برویم سراغ تجهیز منابع؛ در تجهیز منابع، اول سپرده‌های قرض‌الحسنه را داریم، که سپرده‌های قرض است. مالک این سپرده‌ها، بانک است. ماهیت قرض این است که طرف حق تصرف دارد و سودی هم به آن تعلق نمی‌گیرد.نوع دوم تجهیز منابع سپرده‌های سرمایه‌گذاری است. در این نوع از سپرده‌ها، بانک وکیل می‌شود و مشتری به بانک وکالت می‌دهد. در قراردادها هم می‌توانید این موارد را ببینید. وقتی می‌خواهید حساب سپرده سرمایه‌گذاری باز کنید بانک این قرارداد را جلوی شما می‌گذارد که به این وسیله شما به بانک وکالت می‌دهید که منابع شما را به‌صورت «مُشاع» استفاده کند.صمصامی ادامه داد:اگر واقعاً سود براساس عملکرد واقعی بانک باشد و از قبل هم مشخص نشده باشد اشکالی ندارد. اگر بخواهد مشاع هم باشد شکل درست این‌طور است که شما پولی در بانک می‌گذارید؛ بانک تضمین سود نمی‌کند؛ البته اصل مبلغ را می‌تواند تضمین کند؛ اصل پول شما را تضمین می‌کند و پول شما را سرمایه‌گذاری می‌کند.
