کارشناسان معتقدند تقویت روحیه کارآفرینی در دانشگاه ها باید با بررسی رویه های انجام شده آن در دیگر کشورها صورت گیرد و روحیه علم آموزی نباید همزمان با تجاری سازی از دانشگاه ها محو شود.

به گزارش ایرنا از مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور مقصود فراستخواه در دومین جلسه از جلسات تجازی سازی علم و دانشگاه با اشاره به اینکه در حال حاضر انتخاب تجاری‌سازی و کسب‌و‌کار با علم‌ورزی و فعالیت‌ دانشگاهی، به عنوان دو مقوله جدا از هم تبدیل به مناقشه شده گفت: این مساله منشا دوتایی‌های دیگر در جامعه ماست که در اقدام‌های ملی، رویه‌ها، سیاستگذاری، فعالیت‌های اقتصادی و علمی تأثیر دارد.
وی در این جلسه که به همت میز مطالعات اجتماعی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شده بود افزود: انتخاب اهمیت و ارجحیت منفعت بازاری یا حقیقت علمی، کارایی یا اصالت، ارزش کاربرد یا ارزش اکتشاف و رونق یا رهایی، برخی از این دوتایی‌ها هستند. در این صورت یکی از رویه‌ها بازی برنده-بازنده است؛ طوری که در آن یا دانشگاه ذیل بازار قرار گرفته و مفهوم بنگاه‌داری دانشگاهی شکل می‌گیرد یا کسب‌و‌کار در چارچوب‌های آکادمیک تقلیل می‌یابد.
دانشیار گروه برنامه‌ریزی آموزش عالی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی تاکید کرد: زمانی جهان را بهتر توضیح خواهیم داد که آن را از منظرهای مختلف ببینیم و همه داستان‌ها و نقطه‌نظرهای چندگانه در آن حضور داشته باشند به این ترتیب ارزش‌های بدیل، بدون ارجاع یا تقلیل دادن یکی به دیگری، با هم آشنا می‌شوند و در نتیجه مخزن معانی بشری توسعه پیدا خواهد کرد.
وی در توضیح تعارض ایجاد شده بین ارزش‌های دانشگاه که در پی حقیقت است و ارزش‌های دنیای کسب‌و‌کار که دنبال سود و کارایی است و تعامل بین آنها به تحقیقات انجام شده در دنیا اشاره کرد و گفت: در نتیجه‌گیری یکی از این تحقیقات بیان شده باید بین این دو مقوله، ارتباط اصولی و گفت وگو وجود داشته باشد.
دکتر فراستخواه در این نشست خاطر نشان کرد: در یک جامعه با وجود رویه صلح و هم‌زیستی خلاق، حوزه‌های مختلف بدون آنکه از متفاوت بودن دست بکشند، همکاری می‌کنند و در این جامعه دانشگاه و جهان اقتصادی بدون تقلیل پیدا کردن با هم در ارتباط هستند.

ضرورت حفظ روح دانشگاه در امر تجاری ‌سازی
دکتر غلامرضا ذاکر صالحی نیز در این نشست با تمرکز بر بحث تجاری‌سازی دانشگاه به تعریف جداگانه دانشگاه و تجاری‌سازی پرداخت و گفت: با دیدگاه علوم انسانی، دانشگاه فقط یک صورت نیست که تنها بر کارکردهای تکنیکی تاکید داشته باشد و مسئولیت آن آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی نیز هست و کارکردهای هنجاری، جنبه‌های انتقالی و رهایی‌بخشی دانشگاه در واقع به آن معنا می‌دهد.
وی افزود: امر تجاری‌سازی زمانی که در کنار ارزش های دیگر دانشگاه قرار می‌گیرد بحث‌انگیر می‌شود وگرنه بحث آموزش و تجاری‌سازی ممکن است خیلی بحران‌زا نباشد. تجاری‌سازی فرآیندی است که طی آن، ایده و تولیدات حاصل از فعالیت‌های دانشگاهی به محصولات و خدمات قابل عرضه به بازار تبدیل می‌شود. با توجه طیف وسیع تجاری‌سازی از ایده تا محصول، پیدا کردن جایگاه دانشگاه در این عرصه مهم است.
دانشیار گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری در آموزش عالی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با اشاره به مکانیزم‌های تجاری‌سازی بیان کرد: تجاری‌سازی می‌تواند علاوه بر تغییر صورت دانشگاه باعث تغییر روح آن نیز شود، زیرا مکانیزم‌های مالی، مدیریتی و قانونی، اصلاح ساختار، آموزش و پژوهش همچنین طراحی و استقرار فرآیند را در پی می آورد.
وی گفت: باید به جنبه موقعیتی بودن این پدیده توجه کنیم، به این ترتیب که فرصت آن را برای برخی دانشگاه‌های‌ ایران فراهم کنیم. مثلاً از 120 دانشگاه دولتی در ایران، می‌توان این شرایط را با حفظ تولید دانش دستِ اول و هم ارزش ها برای دو دانشگاه ایجاد کرد و تحول نهادی و بنیادی در آنها به وجود آورد.
دکتر ذاکرصالحی اشاره کرد: سه نوع تجاری‌سازی دانشگاه عبارتند از: تجاری‌سازی ایده که ریشه تئوریک دارد، تجاری سازی در برخی مراحل ایده تا محصول و تجاری‌سازی به شکل نامناسب که درآن تنها جنبه درآمد دانشگاه مهم است. متاسفانه در ایران مورد سوم بیشتر و مورد دوم به صورت کمتر در حال رخ دادن است.

تجاری‌سازی دانشگاه در ایران فعلا ممکن نیست
دکتر محمدامین قانعی‌راد نیز با طرح این پرسش که آیا اساساً تجاری‌سازی در ایران امکان‌پذیر است گفت: با در نظر گرفتن تمام فعالیت‌هایی که امروزه انجام می‌شود، در عمل تجاری‌سازی که باید، رخ نمی‌دهد.
وی درباره دلایل جامعه‌شناختی این مساله گفت: تجاری‌سازی صورت نگرفته زیرا آن دستگاه دانش-قدرتی که برای تجاری‌شدن دانش نیاز است، موجود نیست. در این دستگاه، نهاد دانشگاه جایگاه کوچکی دارد که از آن انتظار نمی‌رود یک‌تنه امر تجاری‌سازی را محقق کند در واقع به دستگاه وسیع‌تری نیاز داریم، مانند نظام دانش یا طرح دانش.
وی افزود: بر اساس این نظام یا طرح، هر دانشی که تولید شود در کنار دانش‌های دیگر قرار گرفته و با ادغام شدن آنها، کلیتی ایجاد می‌شود؛ به عبارت دیگر این طرح دانش، ادغام‌گر و ادغام‌شونده است و علوم اجتماعی و فناوری در آن اهمیت دارند. از طرف دیگر کدگذاری‌های دوگانه‌ای که با ریاضیات مرتبط است به صورت مشترک در بسیاری علوم وجود دارد، امروزه باعث ایجاد مجموعه دانش‌هایی شدند که چیزی جز تبادل نیستند. تبادل اطلاعات، انرژی یا ماده. به این ترتیب علوم و فناوری‌های همگرا که عمدتاً در چهار دانش نانو، زیست فناوری، فناوری اطلاعات و علوم شناختی جای می‌گیرند، در حال شکل‌گیری هستند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با بیان اینکه دو حوزه علوم پایه و دانش دگرباره (alternative science) در این طرح دانش مورد اغفال قرار گرفته، تصریح کرد: این طرح دانش متفاوت، به جای طرح علی به طرح تفسیری توجه دارد همچنین به جای طرح قدرت به طرح معنا می‌اندیشد.
وی در انتها با اشاره به موانع موجود در تجاری‌سازی ایران گفت: در ایران امر تجاری‌سازی ممکن نیست و تا اطلاع ثانوی صورت نمی‌گیرد؛ زیرا 1. ما کدگذاری‌های متفاوت و ناهمگون روی رشته‌های علمی داریم و به عبارت دیگر آن طرح دانشی که ادغام‌گر است وجود ندارد. 2. کدگذاری‌های متعارض سازمانی باعث شده رشته‌های مهندسی و پزشکی یا کشاورزی به سازمان‌های جدا مرتبط باشند و این کار باعث عقب‌ماندگی دانش و تجاری‌سازی در کشور ما شده است.