خریداران 15درصد رشد را نشان داد
مهدی جاوید پور::
بازیگران بازار سرمایه چشم‌انتظار نتایج مذاکرات هسته‌ای‌اند. بازار سرمایه ما متشکل از شرکت‌هایی در صنایع مختلف است؛ بنابراین هر تغییری در اقتصاد یا هر رویکردی در صنایع می‌تواند آنها را دستخوش تغییرات شگرف کند. ثبات سیاست‌های اقتصادی می‌تواند صحت تحلیل کارشناسان را افزایش دهد؛
در مقابل تزلزل در سیاست‌ها قادر است نقش تحلیل را در بررسی سودآوری شرکت کمرنگ کند.
هرچند که اقتصاد و سیاست هرگز از بازار مالی ما جدا نبوده است، اما متاسفاته در ماه‌های اخیر این نقش بسیار پررنگ شده تا جایی که ظرفیت و پتانسیل واقعی شرکت‌ها نیز در سایه سیاست و اقتصاد رنگ‌باخته است. در واقع تحلیلگران مالی کمتر از دانش خود بهره می‌گیرند و دست‌به‌دامان تحلیلگران اقتصادی و سیاسی شده‌اند، چراکه بررسی صورت‌های مالی یک شرکت، بیانگر رشدی پایدار است اما معاملات سهامش، حرف دیگری دارد. حجم معاملات اندک است، به موازات، سرمایه‌گذاران برای خرید سهامی که به‌دلیل افت شدید قیمتش در چند ماهه اخیر باید جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاری داشته باشد علاقه‌ای نشان نمی‌دهند. این اثر تنها ناشی از این است که سایه سیاست چنان بر پهنه بازار مالی گسترده شده که کسی حاضر نیست به پتانسیل واقعی شرکت‌ها نگاه کند.
بنابراین به‌نظر می‌رسد که پیگیری مسایل سیاسی و اقتصادی روز کشور، بهتر از بررسی خود بازار می‌تواند زمان مناسب برای ورود و خروج سرمایه‌گذاران را تعیین کند.
هفته گذشته هم از این قصه جدا نبود. بازار پس از سخنرانی رییس‌جمهور و ابراز خوش‌بینی‌اش به مسایل هسته‌ای و عبور از مرحله رکود اقتصادی، وارد فضای مثبت شد. حجم معاملات اندکی بهتر و شاخص کل نیز مثبت شد.
آخر هفته نیز هشتمین دور از مذاکرات هسته‌ای 1+5 پایان یافت. البته پس از اغلب نشست‌ها، نتایج و توافقات به پشت درهای بسته نفوذ نمی‌کند و تنها امید به بهبود و حصول توافق در آینده به رخ کشیده می‌شود اما، زمانی‌که خبر بدی منتشر نمی‌شود، سرمایه‌گذاران از آن به‌عنوان خبری خوش یاد می‌کنند.
اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا تنها مشکل بازار مالی ما مشکلات سیاسی و اقتصادی است؟ آیا قوانین و رویکرد بازار مالی ما بدون نقص است و تنها در انتظار رسیدن به توافقات هسته‌ای نشسته است؟ به‌نظر می‌رسد که حواس‌پرتی هسته‌ای و سیاست‌های اقتصادی سبب شده تا بازیگران بازار توجهی به مشکلات بنیادی و پایه‌ای بازار مالی نداشته باشند. در این راستا کسی هم دیگر به‌دنبال اصلاح عملکردهای ناموزون بازار مالی نیست.
به این ترتیب حتی اگر توافقات حاصل شود و سیاست‌های اقتصادی همگام با خواسته‌های بازیگران بازار باشد، هرچند به‌طور حتم شاهد موج مثبتی در بورس خواهیم بود اما به یقین پس از وزیدن اولین باد نامساعد، دوباره وارد بحران و نزول می‌شویم. پیش‌بینی این امر چندان مشکل نیست، فقط کافی است تا مروری چنددقیقه‌ای بر بحران سال‌های گذشته داشته باشیم که در مقاطع مختلف زمانی، عینا، تکرار شده‌اند.
هفته گذشته شاخص کل 0/27درصد مثبت بود و پس از افزایشی 195واحدی به 71هزارو978واحد رسید.
ارزش کل معاملات هم روندی منفی داشت و از 462میلیاردتومان به 457میلیاردتومان تنزل یافت. حجم معاملات هم حدود 30درصد کمتر از هفته ماقبلش بود اما تعداد خریداران 15درصد رشد را نشان داد.
حمیدرضا امیریان با اشاره به اینکه متاسفانه بورس ما در چندسال فعالیت خود سه‌بار گرفتار بحرانی از یک‌جنس شده است به مشکلات زیربنایی این بازار مالی اشاره کرد و گفت: «سال‌های83، 88 و حال‌حاضر، سال‌هایی از فعالیت بورس بودند که با بحران همراه شده‌اند. اما نکته حایز اهمیت تکرار همانندشان است. این به آن مفهوم است که ما در هیچ‌یک از این مقاطع، سعی در برطرف‌کردن مشکل نکردیم و راه‌حل آن را نیافتیم چراکه این بحران‌ها پیاپی تکرار شده‌اند. در واقع به‌نظر می‌رسد که ما به جای یافتن راه‌حل، به بازار مالی‌مان تنها مسکن تزریق کرده‌ایم. این روند سبب شده تا بیماری بازار مالی ما تبدیل به سرطان شود؛ چراکه در هر مقطع به جای یافتن راه‌حل، با تزریق مسکن سعی در آرام‌کردنش داشته‌ایم. غافل از اینکه هر مسکن جدیدی، در مقطع بعدی خود تبدیل به مشکل جدیدی شده است.»
وی ادامه داد: «زمانی‌که در زمان بروز مشکلی به جای یافتن راهکاری برای حلش با فرار به جلو از درمانش دست می‌کشیم، مشکلات به‌تدریج رسوب‌کرده و تبدیل به لایه‌های فشرده می‌شوند. در چنین مرحله‌ای بهترین راهکار، نشانه‌گرفتن سر فلش به سوی خارج از گود است. این مشکلی است که بورس درحال‌حاضر گرفتارش شده است. بازار مالی ما درحال‌حاضر متاثر از اقتصاد و سیاست است. اما به‌نظر می‌رسد که هدف، دورکردن نگاه کارشناسان و تحلیلگران از مشکلات داخلی بورس و معطوف‌کردنشان به مشکلات خارجی است درحالی‌که بازار مالی ما معضلات بنیادینی دارد که حل نشده باقی مانده‌اند.»
در چنین شرایطی است که تلنگری مثبت، بورس را صعودی می‌کند و تلنگری منفی آن را در مسیر نزول سوق می‌دهد. در واقع، هر زمانی که شاهد پارامترهای مثبت همزمان داخلی و خارجی باشیم، بورس ما مسیر صعودی افراطی در پیش می‌گیرد و دچار حباب مثبت می‌شود و در مقابل، وقتی پارامترهای منفی دست‌به‌دست هم می‌دهند با حباب منفی مواجه می‌شویم. بنابراین می‌توان اذعان کرد که بیماری بورس ما ذاتی است و از بیرون به وی تحمیل نشده است.
این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: «متاسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم بورس‌مان را به بلوغ برسانیم اما، درصدد ایجاد بازارهای جدید و جایگزین هستیم. این در حالی است که برای پیشرفت، باید بازار اول به رشد و ثبات برسد، سپس به دنبال تاسیس و ترویج سایر بازارها باشیم. اما متاسفانه یکی از راهکارهای تدوین‌شده برای برون‌رفت از بحران در بورس اوراق بهادار، تاسیس بازارهای مالی جدید مانند سکه و... است.»
وی با گلایه از اینکه اقدامات لازم به منظور فرهنگ‌سازی برای تامین مالی شرکت‌ها از مجرای بورس تاکنون انجام نشده است، توضیح داد: «در سال‌های ابتدایی گشایش بورس، این بازار زیرمجموعه بانک مرکزی بود. در آن زمان بحث جدایی بازار پول از سرمایه مطرح شد که نهایتا منجر به استقلال بازار مالی از بازار پول شد. اما هم‌اکنون و با گذشت بیش از 10سال، بازار مالی قصد دارد وارد حوزه بازار پول شود. به‌عنوان مثال با پیشنهاد تاسیس بازار ارز، وارد مرز بازار پولی می‌شود. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد که این‌بار بازارمالی قصد دخالت در بازار پول را دارد که با هدف استقلال این دو بازار در تضاد است.
امیریان به عدم‌شفافیت در بازار مالی و مشکلات سهامداران در دریافت سودهای‌شان به‌عنوان ابتدایی‌ترین حقوق سهامداری اشاره و اذعان کرد: «متاسفانه ما در بنیان‌های ابتدایی بازار مالی هم با مشکل مواجهیم. اما راهکار برون‌رفت از این بحران در مرحله اول، پذیرش وجود مشکل است. زمانی‌که کارشناسان بازار یکصدا فریاد می‌زنند که بازار با پدیده حباب مواجه شده، قصد تخریب مدیران را ندارند بلکه پیش‌بینی زودهنگام حادثه است تا قبل از بروز، راهکار درمانش را بجوییم. در واقع زمانی‌که ما بپذیریم با مشکل مواجهیم، قادر خواهیم بود با مطالعه موارد مشابه مشکلاتمان در بازار سایر کشورها، به راه‌حل مناسبی دست یابیم. در واقع بیان مشکل، نشانه ضعف نیست بلکه اولین قدم برای یافتن راه‌حلی بلندمدت و دایمی است. بورس ما نیز به‌منظور برون‌رفت از بحران کنونی‌اش، اول باید به‌دنبال ریشه‌یابی مشکلاتی باشد که با ریشه‌دواندنشان در پیکره بازار، موانع محکمی برای رشد بازار ایجاد کرده‌اند.
